En todas as partes: relectura do desexo

Dous anos despois d'A batalla dos xéneros, o CGAC acolle unha nova exposición que desafía os códigos binarios que escinden a humanidade en dous sexos/xéneros. En todas as partes. Políticas da diversidade sexual na arte, comisariada por Juan Vicente Aliaga, pode verse até o 20 de setembro na primeira planta e no soto do CGAC, en Compostela. Por Lara Rozados.



Xa na entrada se advirte: "Algunhas das imaxes desta exposición poden non ser axeitadas para todos os públicos". Cómpre ir libre de prexuízos e disporse a ver o que fica invisíbel, oculto, fóra do discurso dominante. A denominación "diversidade sexual" abrangue cada vez hai máis siglas: o abano LGTBQ (lésbico, gai, bisexual, transexual e queer) aínda queda curto se pensamos na intersexualidade, na posibilidade de que os propios cromosomas se rebelen contra a dicotomía. A mostra percorre o treito dende as primeiras manifestacións, nos EUA do 69, até a actualidade, e non só latitudes occidentais, hexemónicas, senón que tamén bota un ollo aos lugares onde non ser heterosexual pode implicar a forca: "Debe de ser marabilloso para vós no Oeste, cos vosos bares, clubs, liberación gai e iso todo", lemos debaixo dunha fotografía tomada en Hauz Khas, Delhi, por Sunil Gupta. En todas as partes tenta, precisamente, evidenciar que algo falla, que non é como nolo contou a nosa historia da cultura (branca, masculina, heterosexual e occidental). A través de vídeo, fotografía, escultura, performance, pintura e mesmo banda deseñada, obríganos a unha relectura.

Da reivindicación festiva á loita contra o estigma

Coñecemos, xa no hall, a compilación de artistas gai e lesbianas nacidos entre o XVIII e o XIX realizada por Henrik Olesen, e a seguir entramos nos 60 e 70. Aliaga sinala a "inxenuidade" deste primeiro movemento, fundamentalmente lúdico: das fotografías de Herbert Tobias ou Robert Mapplethorpe, que recolle a vontade de revirilizar a homosexualidade masculina (a estética do coiro, o sadomaso e o dominio), até a androxinia de Andy Warhol no facsímil dunha das súas polaroid - autorretrato, pasando polos cómics de Tom of Finland, ou Pedro Almodóvar e MacNamara travestidos no RockOla, recollidos pola cámara de Pablo Pérez Mínguez. A perspectiva lésbica vén da man da videoasta Barbara Hammer e a súa curta "Multiple orgasms", e do libro de "pinta e colorea" de Tee Corine: The cunt coloring book.

Pero o lenzo Infection, de Derek Jarman, e a peza Silence=Death, de Keith Haring, son a antesala dunha década moito máis dura: a aparición da SIDA, e a súa utilización por parte de grupos ultraconservadores para demonizar certos sectores sociais fai agromar novas conciencias. "Certos grupos políticos e a Igrexa converten a SIDA en "enfermidade moral", na culpa coa que debían pagar o seu pecado", explica Aliaga. Colectivos activistas coma Act Up, Gran Fury e The Fierce Pussy (deste último incluso podemos levar reproducións dos pósters, dispostas para collérmolas) empregan o cartel, a acción de rúa, o lema na camiseta e a arte no espazo público para denunciar a humillación.

Entre a normalización e o non querer normas: do matrimonio homosexual ao queer

Xa nos 90, entramos nun momento "paradoxal", segundo Aliaga. Conviven a loita polos dereitos civís, a "reivindicación normativista" (a consecución do matrimonio ou a adopción), e a teoría queer, o rexeitamento de calquera estrutura patriarcal ou da acomodación ao preestabelecido (familia e parella tradicional). Todo se pode transgredir: nunha sala accedemos aos vídeos do "casting" que realizaron Cabello e Carceller, con varias mulleres a imitar a James Dean. Noutro espazo, batemos de fronte coa intersexualidade, da man de Ins A Kromminga. Un cartel advírtenos de que o cuarto de baño é só para hermafroditas, e prega que homes e mulleres vaian a outro, e unha instalación que xoga co abxecto, co monstruoso e co humor, desenvolve un dos conflitos máis silenciados no terreo da diversidade sexual: como a ciencia médica e a sociedade non admiten ás persoas que non se poden situar nun sexo ou noutro, porque incluso a natureza se rebela contra o binarismo. Na mesma liña, a fotografía do torso hermafrodita, realiza por Del La Grace Volcano, ou os autorretratos de Loren Cameron, amosan que non só o xénero, senón tamén o sexo, é construíbel.

A transformación ocupa boa parte da mostra: drag kings e drag queens conviven na colorista recreación que fai d'A Última Cea, de Leonardo da Vinci, Elisabeth Ohlson. O espazo público (e a súa conquista) ten tamén o seu peso na exposición: Jesús Martínez Oliva introdúcenos nun labirinto de parques e outros espazos para o encontro, por medio dunha instalación de paneis, e o fotógrafo venezolano Alexander Apóstol recolle os testemuños dunha noite na Avenida do Libertador, en Caracas, e as transexuais que se dedican á prostitución nela. Dias & Riedweg abordan o mesmo tema, cunha dupla proxección nunha sala en que temos que sentar no mesmo sofá que as persoas entrevistadas que estamos a ver , homes que traballan ofrecendo servizos sexuais e que dan as súas opinións sobre identidade, sexualidade e inmigración. Queren obrigar a quen mira a rachar coa distancia a respecto do "outro", e pórse "no medio", formar parte do espazo referenciado.

Por último, En todas as partes mira máis alá de Occidente, e achégase a contextos onde as condicións políticas non permiten nada que saia da norma heterosexual, da man das fotografías do iraniano Tariq Alvi, autor da peza "The importance of hanging", onde varios prezos enmarcan a foto de dous rapaces que van ser enforcados, os hindús Sunil Gupta e Tejal Shah, o libanés Akram Zaatari, ou a palestina Ahlam Shibli, autora da serie "Eastern LGTB".